آب مروارید یا کاتاراکت به تیره و کدر شدن عدسی چشم ها (عدسی چشم در قسمت میانی کره چشم قرار دارد و وظیفه آن این است که باعث تمرکز نور بر روی شبکیه می شود) که ممکن است سبب تاری چشم و یا عدم وضوح دید که بیشتر در هنگام مطالعه و رانندگی و نیز دیگر امور روزانه است گفته می شود. متداول ترین نوع آب مروارید را می توان وابسته به سن که اکثرا افراد بالای 65 سال هستند تلقی کرد. کاتاراکت یا آب مروارید که از کاهش درجه شفافیت عدسی چشم ایجاد می شود، یک مسیر طبیعی از گذر زمان است که به دلیل افزایش سن این بیماری نیز افزایش پیدا می کند. عدسی چشم قسمتی از ساختمان چشم است که بسیار شفاف و بدون هیچ گونه رگی می باشد و با قطر تقریبی 9 میلی متر و نیز ضخامت 4 میلی متر است.

 آب مروارید یا کاتاراکت چیست؟

شبکیه لایه ای ست حساس به نور در چشم که باعث دریافت پیام های بینایی می شود. در یک چشم سالم و طبیعی نور از عدسی عبور می کند و بر روی شبکیه متمرکز می شود که برای ایجاد یک تصویر دقیق عدسی چشم باید شفاف و به دور از کدری و تیرگی باشد. زمانی که عدسی شفافیت خود را از دست بدهد باعث اختلال در بینایی می شود که به این پدیده آب مروارید یا کاتاراکت می گویند. آب مروارید در مراحل اولیه که فقط بخش کوچکی از عدسی کدر می شود مشکلی را به وجود نمی آورد، اما در اکثر مواقع بخش بیشتری از عدسی درگیر می شود و باعث اختلال در بینایی می شود. سرعت پیشرفت آب مروارید در بین افراد مختلف می تواند متفاوت باشد و طی چند سال می تواند پیشرفت کند. اما سرعت پیشرفت آب مروارید در افراد جوان و یا افرادی که به دیابت دچار هستند بسیار زیاد است. نکته مهمی که وجود دارد این است که آب مروارید از یک چشم سرایت به چشم دیگر ندارد.

 انواع آب مروارید

آب مروارید یا کاتاراکت انواع مختلفی دارد:

اولین نوع آن می تواند به دلیل افزایش سن باشد. که در گذر زمان، لنز سخت شده و شفافیت خود را از دست میدهد.

دومین نوع آب مروارید می تواند به دلیل وجود بیماری هایی چون دیابت و یا به دلیل مصرف داروهای کورتون دار(استروئيدی (كورتيكو استروئيدها))به وجود بیاید. که باید تحت درمان لیزر شبکیه و دیابت قرار گیرند.

سومین نوع آب مروارید یا کاتاراکت را می تواند بر اثر ضربه بر چشم نام برد که کاتاراکت ضربه ای نام دارد و در اکثر مواقع با گذر زمان و پس از سالها در فرد به وجود می آید.

چهارمین نوع آب مروارید را که می توان آب مروارید یا کاتاراکت مادرزادی نام برد. در این نوع آب مروارید کودک و آب مروارید نوزادان از زمان تولد یا در همان سنین کودکی به آب مروارید یا کاتاراکت نوزادی دچار می شود. در اکثر مواقع در این نوع کاتاراکت چشم، بینایی مختل نمی شود اما اگر اختلال به وجود آمد حتما باید چشم کودک را تحت عمل جراحی قرار داد.

پنجمین نوع آب مروارید را می توان به سابقه خانوادگی که به بستگان درجه اول و دوم اطلاق می شود بسط داد.

ششمین نوع آب مروارید را می توان به مدت زمان طولانی و بدون محافظ قرار گرفتن در مقابل نور آفتاب نام برد.

هفتمین نوع آب مروارید را می توان به سابقه جراحی یا بیماری های التهاب چشم نام برد.

هشتمین نوع آب مروارید را می توان به مصرف الکل و کشیدن سیگار اشاره کرد.

 علائم آب مروارید

از رایج ترین و مهمترین علائم بیماری آب مروارید یا کاتاراکت می توان به موارد زیر اشاره کرد:

✓ تار شدن و در اکثر مواقع محو شدن بینایی

✓ حساسیت شدید به نور و روشنایی اعم از روشنایی بیش از حد نور اتومبیل ها در شب، پخش شدن نور آفتاب و نور چراغ ها، و همچنین دیدن هاله اطراف چراغ ها.

✓ کم رنگ و یا محو شدن رنگ ها

✓ دید کم و یا کور سویی در شب.

✓ دوبینی و یا چند بینی که در اکثر موارد با بالا رفتن شدت آب مروارید وضعیت بدتر می شود.

✓ افزایش دید نزدیک، بالا رفتن مداوم شماره عینک و لنز.

علائم نام برده شده در بالا می تواند ناشی از دیگر بیماری های چشمی نیز باشد پس اگر با یکی از موارد بالا روبرو شدید حتما به نزد چشم پزشک بروید. بهترین زمان عمل کاتاراکت چشم بسته به تشخیص دکتر چشم شما دارد.

 علت آب مروارید

ساختمان چشم به گونه ای ست که عنبیه و مردمک و در پشت آنها عدسی قرار دارد و به طور طبیعی پس از عبور نور و رسیدن به عدسی نور متمرکز شده و تصویری دقیق و شفاف در شبکیه چشم تشکیل می شود. به نوعی می توان عدسی و شبکیه چشم را همانند لنز و دوربین فیلمبرداری و عکاسی تلقی کرد. وجود هر گونه لکه بر روی عدسی و همچنین تیره شدن عدسی باعث می شود نور متمرکز نشود و پراکنده شود و تصویری شفاف و دقیق بر روی شبکیه ایجاد نشود و در نهایت باعث می شود بینایی دچار اختلال شود. عدسی چشم از آب و پروتئین ساخته می شود و پروتئین های عدسی چشم به طور دقیق و منظمی قرار دارد و همین موضوع باعث شفافیت هر چه بیشتر عدسی می شود و باعث عبور نور به طور دقیق از خود می شود. با افزایش سن در واقع ساختمان منظم پروتئین های تشکیل دهنده عدسی چشم به اختلال مواجه می شود و زمانی که این ساختمان از هم گسیخته شود باعث به وجود آمدن لکه های تیره بر روی عدسی چشم می شود. و با گسترش این لکه های تیره عدسی شفافیت خود را از دست می دهد و در نهایت ناتوان در عبور دادن دقیق نور می شود. کاتاراکت یا آب مروارید معمولا به مرور و به آهستگی پیشرفت می کند. این عارضه با درد همراه نیست. اما به شکلی ست که لکه های تیره که بر روی عدسی چشم ممکن است خیلی کوچک باشد و فرد مبتلا هیچ اطلاعی از کاهش بینایی خود نداشته باشد و در نهایت منجر به بروز آب مروارید یا کاتاراکت می شود.

 نحوه تشخیص آب مروارید

زمانی که چشم بیمار توسط چشم پزشک مورد معاینه دقیق قرار گیرد وجود و وسعت آب مروارید و نیز هر گونه مشکل دیگری اعم از مشکلات پرده شبکیه و یا عصب بینایی که باعث کاهش دید می شود را مورد بررسی قرار می دهد و در نهایت اگر بیمار نیاز به عمل کاتاراکت چشم داشته باشد جراح و متخصص چشم پزشک تشخیص داده و بیمار را معالجه می کند . زمانی که بیمار به جز آب مروارید بیماری دیگری همچون مشکلات پرده شبکیه و یا عصب بینایی نیز داشته باشند با وجود عمل آب مروارید چشم این امکان وجود دارد که دید کامل به دست نیاید. دکتر چشم با معاینه دقیق بر روی عدسی ها توسط دستگاه های چشم پزشکی انجام می شود که با مشاهده عدسی کدر شده می تواند تشخیص دهد که فرد دچار عارضه آب مروارید شده است یا نه. دیگر تشخیص آب مروارید با استفاده از چراغ قوه قابل قبول نیست چرا که بسیاری از بیماری ها از جمله آب سیاه با استفاده از چراغ قوه قابل تشخیص نیست . 

از جمله معایناتی که توسط چشم پزشک انجام می شود می توان به موارد زیر اشاره کرد :

1.اندازه گیری قدرت بینایی

2.گشاد شدن و باز شدن مردمک که با استفاده قطره های چشمی انجام می شود و به چشم پزشک این اجازه را می دهد تا تمام قسمت های عدسی و شبکیه را کاملا مورد معاینه قرار دهد.

3.اندازه گیری فشار چشم که تونومتری نامیده می شود . افزایش فشار که ممکن است علامت گلوکوم یا آب سیاه نام دارد می باشد.

 درمان آب مروارید

در مرحله اولیه درمان آب مروارید، بینایی بیمار با استفاده از عینک، عدسی های بزرگ نما و نورهای قوی بهبود می یابد، اما گاهی اوقات ممکن است این گونه تدابیر کمک کننده نباشد، فیکو (جراحی آب مروارید چشم) تنها راه درمان می تواند باشد که فقط با خارج کردن عدسی کدر است که می تواند جایگزین مناسبی با عدسی مصنوعی باشد. فیکو نام دیگر و اصطلاح پزشکی درمانی آب مروارید می باشد. 

آب مروارید یا کاتاراکت زمانی نیاز به عمل جراحی آب مروارید یا کاتاراکت چشم (فیکو) دارد که با اختلال بینایی، انجام فعالیت های شغلی و یا روزمره مانند رانندگی، مطالعه و تماشای تلویزیون را مختل می کند.

 عدم درمان آب مروارید

در صورتی که درمان آب مروارید با تاخیر انجام شود بینایی فرد کاهش یافته و به حد شمارش انگشتان و یا فقط درک نور خواهد رسید، در این مرحله امکان دارد که تعداد کمی از بیماران منجر به افزایش فشار داخل چشم یا (آب سیاه) شود و در نتیجه نیاز به جراحی اورژانسی پیدا می کند که در این صورت عوارض و خطرات آن بیشتر از جراحی معمولی ست. 

 

اقدامات قبل از عمل آب مروارید :

1-برای درمان آب مروارید قبل از انجام جراحی چشمی ، انحنای قرینه با دستگا هی به نام کراتومتر اندازه گیری می شود تا عدسی مناسب جهت کاشت درچشم بیمار انتخاب شود.

البته امروزه عدسی های متفاوتی تولید شده که حتماً چشم پزشکتان در مورد خصوصیات هر یک از آنها برای انتخاب آن توسط شما توضیح خواهد داد.

2-اگر بیماران مبتلا به آب مروارید لیزیک یا سایر جراحی های اصلاح دید را انجام داده اند حتماً آن را به اطلاع چشم پزشک خود برسانند زیرا در صورت انجام جراحی های قبلی مرتبط با رفع عیوب انکساری چشمی از هرعدسی ای برای جایگزینی در چشم بیمار، نمی توان استفاده کرد.

3-ارایه مدارک و مستندات جراحی قبلی به چشم پزشک کمک می کند تا بهترین و مناسب ترین عدسی مورد نیاز ، برایتان تجویز و انتخاب شود .

4-اگر دارو یا مکمل غذایی خاصی را استفاده می کنید حتماً به چشم پزشک خود اطلاع دهید .

زیرا برخی از داروها مانند پرازوسین یا تامسولوسین مانع اتساع (گشاد شدن ) مردمک در حین عمل جراحی چشم بیمار می باشد و ممکن است عوارضی را بعد از عمل در بر داشته باشد .

5-اگر به ماده یا داروی خاصی آلرژی دارید حتماً به چشم پزشک خود اطلاع دهید تا پیش از جراحی آب مروارید ، هرگونه حساسیت دارویی بررسی گردد.

6-حضور یکی از بستگان در روز عمل آب مروارید ضروری است.

7-در روزی که عمل آب مروارید انجام می شود بیمار قادر به رانندگی نخواهد بود .

8-بهتر است 4 الی 6 ساعت قبل از عمل آب مروارید از خوردن غذا اجتناب کنید .

 

روند عمل جراحی آب مروارید چگونه است؟

عمل جراحی آب مروارید معمولاً به صورت سرپایی انجام می شود ، از قطره برای بی حس کردن چشم استفا ده می شود ، در برخی اوقات از داروهای آرام بخش برای بیماران استفاده می شود .

مرسوم ترین روش برای درمان کاتاراکت (آب مروارید )روش فیکوامولسیفیکاسیون است .

در این روش ابتدا یک برش کوچک در کنار قرینه ایجاد می گردد و به وسیله یک دستگاه کوچک با فرکانس بالای اولتراسوند ، عدسی کدر خرد و از چشم خارج می شود.

این روش جراحی برای اولین بار توسط چارلز کلمن در سال 1967 میلادی ابداع گردید و تحول بزرگی در عرصه چشم پزشکی برای جراحی آب مروارید پدید آورد .

در گذشته قبل از ابداع این روش ، جراحان آب مروارید مجبور بودند برش بزرگتری جهت خارج کردن عدسی از چشم ایجاد کنند لذا می بایست پس از خارج کردن عدسی، قرینه را بخیه کنند اما خوشبختانه امروزه دیگر نیازی به این کار نیست.

پس از خارج کردن عدسی کدر شده ،یک عدسی مصنوعی از جنس سیلیکون، پلاستیک و یا آکریلیک جایگزین آن می کنند این جایگزینی از طریق یک برش حدوداً  36 میلی متری انجام می شود .

این لنز مصنوعی در اکثر مواقع در پشت عنبیه قرار داده می شود .

انتهای عمل آب مروارید یک پوشش محافظ توسط چشم پزشک روی چشم بیمار قرار داده می شود و بیمار پس از صرف یک استراحت کوتاه مدت از بیمارستان مرخص خواهد شد .

لنزهای داخل چشمی مصنوعی ،عملکردی مشابه عدسی طبیعی دارند و نور را بر روی پرده شبکیه متمرکز می کنند .

بیمارانی که مبتلا به آب مروارید دو طرفه ( هر دو چشم ) هستند باید بین عمل آب مروارید هر کدام از چشم ها ، بین 1 الی 3 هفته فاصله زمانی در نظر بگیرند.

مراقبت های بعد از عمل آب مروارید (جراحی کاتاراکت ):

1-پس از عمل آب مروارید ، شما در همان روز قادر به رانندگی نیستید پس بهتر است جهت ترخیص از بیمارستان اقدامات لازم را هماهنگ کنید .

2-از قطره ها و داروهایی که چشم پزشکتان تجویز می کند ، طبق دستور استفاده نمایید .

3-در هفته بعد از عمل آب مروارید از انجام فعالیت های شدید و سنگین مانند ورزش ، بلند کردن اجسام سنگین ، خم شدن ، سجده کردن اجتناب کنید .

4-از چشم ها در برابر ورود گرد و خاک محافظت کنید .

5-از انجام کارهایی که باعث بالا رفتن فشار چشم می شود اجتناب کنید .

6-از عینک های مناسب جهت حفاظت از چشم خود استفاده کنید .

7-در چند روز ابتدایی بعد از عمل آب مروارید ، ممکن است دید شما تار باشد.

8-اگر درد شما زیاد بود حتماً با چشم پزشکتان مشورت کنید.

9-اگر دید شما کاهش یافت به چشم پزشک خود اطلاع دهید .

10-صبر و شکیبایی و انجام دقیق توصیه های چشم پزشکتان باعث بهبود سریع تر شما خواهد شد .

 

عوارض بعد از جراحی آب مروارید کدامند ؟

1-عفونت

2-التهاب بعد از عمل

3-خونریزی

4-ورم بخش مرکزی شبکیه (ماکولا)

5-افزایش فشار داخل چشم

6-تورم شبکیه چشم

7-جدا شدگی پرده شبکیه

8-تورم قرینه

9-پارگی شبکیه

بدیهی است هر جراحی ای دارای عوارضی است و عمل آب مروارید نیز از آن مستثناء نیست .

در برخی افراد بعد از عمل جراحی آب مروارید ممکن است بعضی از این عوارض بروز کند و در برخی نیز هیچ کدام از آنها ایجاد نشود.
دقت چشم پزشک در حین جراحی آب مروارید ، مراقبت های بیمار پس از عمل آب مروارید در کاهش این عوارض تاثیر گذار است .

آیا لنز های داخل چشمی نیز کدر می شوند؟

لنزهای داخل چشمی مصنوعی نیز ممکن است چند ماه یا چند سال پس از عمل آب مروارید کدر شوند که به آن آب مروارید ثانویه یا کدورت کپسول گفته می شود که با بروز این حالت ،چشم پزشک به وسیله لیزر، شکافی در مرکز کپسول کدر شده ایجاد می کند تا نور دوباره به راحتی به چشم بیمار نفوذ نماید به این روش،کپسولوتومی خلفی گفته می شود.که در مطب چشم پزشک در کمتر از 5 دقیقه قابل انجام است.

 

تاثیر عمل جراحی آب مروارید در بهتر شدن دید بیمار چگونه است؟

میزان بهبود دید بیمار مبتلا به آب مروارید و رضایت آنان پس از عمل جراحی آب مروارید بسیار بالاست و به همین دلیل عمل آب مروارید یکی از پر طرفدارترین و رایج ترین جراحی های چشمی است که بیماران برای انجام آن به بیماراستانها و مراکز چشم پزشکی مراجعه می نمایند.

لیزر در عمل آب مروارید چه کاربردی دارد؟

برای هر نوع آب مرواریدی نمی توان از لیزر استفاده کرد مثلاً برای آب مرواریدی که سفت شده است به جای لیزر از ماشین فیکو استفاده می کنند این ماشین به کمک امواج اولتراسوند، عدسی را به بخش ها و قطعات کوچک خرد می کند وسپس پس از برش قرینه ، این قطعات از چشم خارج و لنز مصنوعی جایگزین آن می شود.